VRAGEN EN WETENSWAARDIGHEDEN
De gezusters Van Esso
Judikje, geb. 1 aug. 1855 te Blokzijl – vermoord Sobibor 16 apr. 1943
Betje , geb. 21 febr. 1857 te Blokzijl – vermoord Sobibor 16 apr. 1943
De gezusters Van Esso kwamen met hun ouders Isaac Levie van Esso x Elija Overweg en hun broer Levie (1858) en zus Leentje Duiphina (1861) op 27 april 1871 vanuit Blokzijl in Zwolle wonen. De familie Van Esso had een zaak in manufacturen, gevestigd in het pand Luttekestraat 25, op de hoek met de Blijmarkt (waar rond 1960 D. Stibbe zijn juwelierszaak had).
Vader Isaac overleed op 14 februari 1890, moeder Elija op 10 december 1909. Na het overlijden van de ouders werd de zaak voortgezet door zoon Levie (1858-1918) en zijn beide zusters Judikje en Betje. Hij stond bij de gemeente als manufacturier te boek, de gezusters als koopvrouwen. Waarschijnlijk stonden de dames ook wel in de winkel achter de toonbank. Na het overlijden van Levie deden de gezusters de zaak van de hand. Zij kochten in 1923 het pand Blijmarkt 14 voor de som van 8500 gulden.
De handelsgeest zat de dames in het bloed. Een paar jaar later verkochten zij hun huis aan de Blijmarkt en werden op 1 mei 1925 bij onderhandse akte eigenaar van een groter en rustiger gelegen huis met tuin aan de Zeven Alleetjes nr. 10 dat ze voor 11.000 gulden aankochten van Jurrien Kok, commies bij de spoorwegen.
Zeven Alleetjes
Bij de koop waren het zonnezeil en de zonneblinden inbegrepen. De overschrijving bij het kadaster op naam van de gezusters vond plaats op 29 april 1926. De dames hoopten hier van een rustige oude dag te kunnen genieten.
Op 22 juli 1937 maakten Judikje en Betje van Esso hun testament voor notaris C.C. Harmsen. Na hun beider overlijden zou het huis toekomen aan Leonard Marcus en Elija Marcus, kinderen van Abraham Marcus x hun zuster Leentje Duiphina van Esso.
Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog hadden de gezusters Van Esso twee dienstboden in huis, die voor hun het werk deden. De oorlog verstoorde wreed hun onbezorgde oude dag. De bewegingsvrijheid van de joden werd steeds verder ingeperkt en hun radio’s en fietsen ingevorderd. Ze mochten in 1943 ook geen onroerend goed meer bezitten. Op 22 februari 1943 moesten de gezusters Van Esso hun huis verlaten. Zij kregen onderdak in Praubstraat 1, het pand van David Spanjar, de bakker, die al eerder naar Auschwitz was gedeporteerd.
Op 10 april 1943 werden de gezusters Van Esso naar Westerbork getransporteerd, drie dagen later doorgevoerd naar Sobibor waar ze op 16 april 1943 van hun leven werden beroofd.
Judikje was toen ruim 87 jaar oud, Betje 86 jaar. Ze zijn daarmee de oudste joodse Zwollenaren, die gedeporteerd en vergast zijn. Mirjam van Zwaanenburgh, een half jaar oud, was de jongste.
Wim Huijsmans
Februari 2016
Herinneringsbord ’t Plankenloodsje geplaatst
Schoolgebouw ’t Plankenloodsje
Op 6 november is een bordje onthuld dat herinnert aan ’t Plankenloodsje, een lagere school “met den Bijbel” in Haerst. De christelijke school, gesticht in 1932, moest in 1998 wijken voor het bedrijventerrein Hessenpoort. Anders dan de naam doet vermoeden, was de school uit steen opgetrokken. De school dankte haar naam aan een boerderij met die naam, die voor 1932 op die plek gestaan heeft. Wat nog herinnert aan de school is een grote lindeboom die vroeger op het schoolplein stond en nu voor de Mercedes Benz garage aan de Lippestraat staat. Bij die boom is het bordje geplaatst.
Vraag: ‘Hoeveel turf is een Zwolse last in de 18-eeuw?‘.
Antwoord:
Bij de invoering van het metrieke of decimale stelsel rond 1820 heeft Johan ter Pelkwijk een omrekening gemaakt. Aan zijn Handleiding tot het herleiden der oude, in de provincie Overijssel gebruikelijke, maten en gewigten, tot metrieke of nieuwe Nederlandsche…..etc. is het volgende ontleend;
Rekenen in turf
In Zwolle bestaat een last korte of lange turf uit 224 manden.
Een mand is 1,589 hectoliter of mud.
Dus 1 last turf is 335,90 hektoliter, afgerond 336 mud.
Suikerbroodhuis
Vraag: Waar in Zwolle heeft het huis ‘In de Drie Suikerbroden’ gestaan?
Antwoord:
Dit huis stond aan de toenmalige Houtmarkt op de hoek met de Rodeleeuwsteeg, nu Oude Vismarkt 32.
Voor het huis stroomde de Grote Aa. Het huis komt – voor zover bekend – voor het eerst voor in 1587 toen Thomas Jansen daar woonde. Waarschijnlijk had hij een suikerbakkerij of suikerraffinaderij en hing er een uithangbord met daarop drie suikerbroden afgebeeld aan de gevel. Het huis was in 1666 zeer vervallen en toen eigendom van de adellijke familie Van Ittersum. Kort na 1700 komt de huisnaam In de Drie Suikerbroden niet meer voor.
Wim Huijsmans
Like ons!