■ ■■■
11 11-
126 | jrg. 21 – nr. 4 zwols historisch tijdschrift
11 nnèt Boot maan
Hulten en
im Huij man
.\
A lg ■
z..,
(Co/Ie tie Vn11 Egtc11)
■ ■■■
Groeten uit Zwolle
eeralléc bij Zwoll
Post tempel 29 maart 1 02
‘Zwol/ 27 111mm ’02
Ie).
11ze11 11rie11delijke groet 11it het Inge la11d an11 de zee.
Leef gelukkig e11 bloei nis ec11 s /10011e roos i11 J leer
lrich’s hof
w \frie11rl e11 rie11di11 B 1′<111 Egtc11 e11 Ec/11gc11.'
f-zender Berend van Egten ( 1 65- 1935) was bijna
55 jaar in dien. l v:in de firm,1 J. t n L ocs ·hate,
igenaar van de z, ol dr gi. te rij de udc aper.
De firma Ten Doe · hatc onderhield 1_.akclïkc
wecmaal maakte Ber nd e n zaken rei_ naar deze
Duit e relatie; in 1901 . amen m t .). Zclh r 1,
bo khoud r, en in 1911 m t J •• Piqu 1,
zoon van J. ten Do · hatc en toek m~tig firm, nt.
Van Egtcn •en t z er van de1c buitenland e rei zen.
r be tond n hartelijke bctr kkingcn Lus en
de familie. lrich en an Egten. Wanneer lrich
in ederland \ a , logeerde hij bï de an Egtcns
aan de ud Vi markt. Bij zijn gouden jubileum
in 193 kreeg Van Egten van I.Ïjn werkge er een
reis naar Thüringen aangeboden , om amen met
zijn e htgen te nog een de t0cht te maken waaraan
hij i'.Qveel g ede herinneringen had.
Deze kaart met i twat ho gdra nd gelukwen
, rd in 1 2 ver tuurd aan Lina Brü kn r
ter gelegenheid van haar huwelijk met Herman
lrich. prncrkelïk is de adre ering, de impcle
aanduid ing 'i.Th.', wa blijkbaar voldoende om op
de jui t b temming t arri ren. L in dit
nummer me r o r d amili an Egten n de
Oud ap r.
\Nat bctr ft de nfheclding, op pagina 164 treft u
d b . pr king van het onlang er · henen be ck
De Veem/lee aan.
11-
zwols historisch tijdschrift jrg. 21 - nr. 4 | 127
11 Redactioneel
om t I je al reda ti van dil tijd hrift op een
onverwachte en bijzondere hi tori he bron. Dat
verkwam nn t B t ma-van Hult n ruimt\ ec
jaar geleden. Bij de v orberciding van het tijd -
hrift gewijd aan de Zw I e k pman gee t kr eg
zij een fot album i1 h, nden 111 l ra htig ~ to'
uit het egin an d twintig te eeuw van het
bedrijf van d famil ie Ten Do hate, de ude
ap r. Bov ndien bleek het i torisch entrum
Overijs el een manu cript te ezitten met herinneringen
van teven van gten, de zo n van de
b drijf: leider uit diezelfde peri de. Hij vertelt
v r zï n vad r, di al 1 μjongen bij de fi rma Ten
Do hat b g n, maar vooral v r de beleveni -
en van hemzelf al tienjarig jong n, di pe lde
en de help nd hand b od in d geboll\ en van h t
b drï aan de Di zer traat/Oud i markt en in
de Bitter traat in de periode rond 1909.
Het plan om van d ze tw e bronn neen pe iaal
nummer van het tijd hrift t maken, werd
nel geb ren . teven van gten ha I niet kunnen
dromen dat 7ijn jeugdherinneringen, ge hre en
in 19 2 en bedoeld voor zijn pleegzu je, ruim
twintig jaar later do r de vele leden van de Z\ ol e
H i tori he ereniging gelezen zouden worden.
teven van gten hreef zijn eigen ge chiedeni
op. In Hoc schrijf ikgeschierlenis van Jan van de
Wetering, het b ek dat bij de b ekbe prekingen
w rd t behandeld, kunnen (amatcur)hi torici
lcz n h e zij met de g geven van een hi tori ch
nder,oek, een ok or derd n aantrekkelijke
(familie )ge hiedcni kunnen hrijven.
■ ■■■
Inhoud
Groeten uit ZwoUe
Annèt B ot ma- van Hulten
en im Huij man 126
Inleiding nn t B t ma- van Hult n 128
De Oude Gaper
Heri1111eri11ge11 rond ee11 oude e11
vermaarde drogisterij teven an Egt en 1 3
Loopjonge11 i11 de Oude aper
Van der Laenstraat 9
Wegaa11 verl,uize11
Het 11erloren Toverla11d
Meneer J. te11 Doessc/,ate
Hetpaklrnis
Ee11 nare val
Een middag i11 dienst van de Gaper
Vrijdag marktdag
Kntirlerije11
Watersnood
aders go11de11 jubileum
Brand i11 de Gaper
Boekbe prekingen 164
Recent ver chenen 168
ededelingen 169
Auteur 170
Omslag: Het taplokaal \lal/ olijf- e11 slaolie. Zittend
achter rle tafel Berend 11a11 Egt en. De l'ierkn111e Te11
Doesschntej1esse11 zijn duidelijk zicht/Jaar. (Fotoalb11111
Ten Does_ hate, parti 1iliere collectie)
11-
128 | jrg. 21 - nr. 4 zwols historisch tijdschrift
11 nnèt Boot ma -
an H ttl ten
Inleiding
Hel fotoalb11111 Te11
Doesschate,fraai i11 leer
gebonden en 11erg11/d op
s11 e. (Partirnliere colIe
tie,folo H 0 )
ij bt geb11djteni&uiering btr.• ~ ··
..,..t•~ tNNna~ing
u11n n1en ijooggeadjten atroo · l<>
eni eer~. tn ~Hs&~atc
en’fJRturouro ~-t.. ‘l>••s~ati
,,l,eHn 11,U,n st.in,
ru rbt ?un bit bum aan5eb ben me ·
be bebe bat b~ ,,sm bfijvtnb Of
en 9un Jlinberm rusten m~,,~.~~~
c.i}t’, ,,c..
‘”1 ,.,,., n. 1 .. ..:.on
~ , . ., 7A .,_. ……. –
Î~: /1:’ ,./· / /170
Het titel/Jlnd i11 het fotonlb11111, 111c1 de 11a111e11 vr111 de elf personeelsleden.
(Fotonll111111 Ten Docssclwte, parti 11/ierecollectie)
■ ■■■
In ptember 20 2 bra ht de redactie an h t
Zwols Historisch Tijdschrift n themanummer
uit onder d tit I Zwolse koop111n11sgees1 (ZHT
19 nr. 3). In dit th manummer I rd n in kort
be t k twaalfZw I eb drïven be hr n. Ik erz
rgde daarin nder me r een artikel o r de
ude aper en de firma J. ten o hate. Tijden
het verzamelen van h t materi , 1 o r dit nder-
1 erp kwamen er tw unieke bronnen aan het
licht. D fami lie Ten D e chate h,d nog een
prachtig fotoa lbum uit h t begin van de twintig te
eeu1 in bezit, met een uitg br ide f, torep rtage
van de ude ap r n de gr i rd rij die daar
d tijd deel an uitmaakte.
Daarnaa t bleek zi h in het H
cript met herinn ringen aan de
be ind n, g hreven d r teven gt n,
zo n van e n o rmalige bedrijf: leider. Deze b ide
bronnen bevatten e n hal a. n materiaal
maar door de opzet an het themanummer uit
2002 kon maar een ki in d el daarvan gebruikt
~ rden. Het wa t en I cl m te n duidelijk dat de
ombinatie an beide bronnen uit tekend
ge chikt I a voor e n latere afz nderlijke publi atie.
let dit niem e th manummer i dat nu ver wezenlijk
t.
11-
zwols historisch tijdschrift jrg. 21 – nr. 4 | 129
11 De ude aper n de fami lie Ten Doe chate
1 n het pand Diezer traat 14 wa van 17 2 t t 1990
d vermaarde dr gi terij de ude aper geve –
tigd. en van de bijz nd rheden an de Oude
aper wa dat de winkel in haar ruim tw h nderdjarig
e taan nauwclijk van uiterlijk veranderd
wa . ln ouderwet interieur werd het drogi –
terijvak nog op traditi nelc , ijze uitgevoerd. e
Gaper werd daardo r in de tweede helft van de
t, intig te eeuw leed meer een bezien ·, aardigh
id, maar wa ten I tte niet meer rendabel. Hond
rd jaar eerder wa dat wel ander .
Rond 1900 be t nd de ude Gaper niet alleen
uit en dr gi t rij maar o k uit een gro ierderij
in drogerijen t:n verfwaren. Het bedrijf was in die
tijd eigendom van Jurriaan ten Doe hate (1 42-
1916) en zijne htgcnOLe Jan (je) ten Doe hate –
cl! n t ijn ( 1 -16-19_4). De winkel t nd ekend
al de ude ap r, maar d gro ierderij , erd
gevoerd onder de naam d firma J. t n e schate.
De gro. ierderij mvatl d handel in drogerijen,
spe erijen, hemi aliën, d f, bri ag n handel
■ ■■■
in v rf n de imp rt en handel in levertraan.
B halve d winkel aan de iezer traat ezal de firma
ok n g n akhui aan de Biller. traat, g 1 –
g n re ht tegen v r de oude ut cho 1. De zaak
t lde in di tijd lf per n el leden.
H t chtpaar Ten Doe schate – cllensteijn
wa getrou\ d in 1 7 . Er werden drie kinderen
geb ren, Anton in 1 79, Will mina J hanna in
1881 en ezienu in 1 5. 111011 en ezienu · gin gen
later all b i 111 di ijnen stud ren en werden
art , Will mina J hanna zou met haar e htg noot
Jacque ullï Piquet (1879-192 ) d firma o rt zetten.
In I liet Ten D e hate aan de Oude is –
markt 7, in het verlengde van Diczer lraat 14, een
hui bouwen waar hï m t zijn g zin ging w nen.
Beide panden tonden met elkaar in verbinding,
een ituatie die tegem o rdig n g teed z i .
aa t het hui aan de ude i markt bezat <.Ic
familie Ten D e hate een tuk land met een
z merverblijf, 'de K epel', aan het Klein Wezenland
(nu Burgemee ter an Roijen ingel 9). In
De 'Koepel' vc111 de
fnmilie Te11 Doesschme
ww liet Klein I Ve.:e11-
ln11d / B11rg. 1•n11 Roije11-
si11gd 9. ( Fotoallmm
Ten Docssclwrc, parti wlicrc
collectie)
(Fotoullm111 Ten Docssclwtc,
partirnlicrc collertic
)
KOEPEL- KLEIN WEEZENLAND .
MET ,wsn IS DE GEEST
E OOK HET LIJF GEPAST
E BEIDE DIE VHIGAAN
DOOR AL Ti STAGEN LAST.
11-
130 | jrg. 21 - nr. 4 zwols historisch tijdschrift
11 De 1•iskolk Oldc11eel.
/r1rri11r111 ten /)ocssclintc
was ee11 verwoed l'Î .. er.
Op w11dag1110rge11
begon de dic11s1 i11 de
rotc Kerk 0111 JO 11111".
\lolgC11s de fo111ilicovcr lc1•
cri11g 1wlie1 f 11rrie1011
0111 1 11111111111 m •cr tic11
z~in h111s na11 de 011dl·
\lis111ark1 0111 te gn1111
l'i.se11, hij liep da1111ie1
meer liet risico ortlwdoxc
kln11trm of bekt•11 -
d 11 /('!(CII te komen.
( Foton//,11111 Ten Docs sc/
1e11c, pnrticulicre
collectie)
190 liet en e hat
dit z merverblijf optrek.ken
tot een b tendiger hui met de
bed eling Licl1 daar perman nt te e tigen.
Jurriaan ten oe ch l wa p dat moment 6
jaar, hij nam t n ok wat meer af tand van zijn
Lakelïke be lomm ring n. In het hui aan de
udc Vi markt werd de toenmalige chef van de
winkel B r nd van gten 111 t zijn g zin geîn talleerd.
De dag lijk e gang van zak n in h t bedrijf
, erd t n t ven aan an gten to v rtr u, d.
Het fotoalbum Ten
H te hlpaar Ten Doe llen tcijn tond
in aanzi n bij hun medewerker . Ter gelegenheid
van hun 25 -jarig hll\ el ijk in 1903 kregen ze van h t
gezamenlijke per one 1, elf per onen, e 11 impoant
~ t album adeau , aa rin h t hele bedrijf p
de g v elige laat , a va tgelegd. efot grafe rd
werden de panden aan d Diezer traat en de ude
Vi~m,1rkt en het pakhui aan de Bitter traal. V rder
waren er binnen pnam van de winkel, het
■ ■■■
kanto r, de kruid nzolder n de vern arenzold r,
een verfkamer en een hl raf, eging. e n tap-
1 kaal v or lijf- en ·la li , en taplokaal voor de
levertraan en een ki tenmakerij annex · hafllokaal.
Daarnaa t waren r nog opnamen gemaakt
van het zomerverblijf aan het Klein Wezen land en
de vi kolk ldeneel d fav ri t vi tek van Jurri aan
ten D e s hate.
Het album bevatte in t taal neg 11Lien ~ l • ,
alle in pa e-partout ingepl kt. De bladen met de
foto' war n verlu htigd met fraaie pentekeningen
in Jugend til. orin het album wa e n gekalligrafeerd
til lblad met de opdra ht van h t per oneel
aan h t jubilerend e htpa, ren met per nlijke
ondcrtek ning. In Zwolse Koop111n11sgees1 uit
2002 werden al drie fi t • en een tekening uit dit
album afgedrukt, in dil nummer kunt u prakti h
alle fi t ' en tekening n be, nderen.
Het album bevindt zich n g in famili I zi t,
het H heeft , el k pieën van de afbeeldingen
mogen maken. Het i. onbekend welke ot graaf
de o namen de tijd gemaakt heeft.
11-
zwols historisch tijdschrift jrg. 21 - nr. 4 | 131
11 Berend van ·gten (1865-19 5)
Beren van gt n w rd op 22 april 1 6- geboren in
A end rp al· oud t van de vier kinderen van
l, ndbou\ er t ven van Egt n (L 3 -19 11 ) en Aaltien
Kroe eman (1 3-1903). Berend moe tal j n
meehelpen op d bo rderï, 1 aardoor hij de lagere
ho I niet helemaal had kunnen afmaken. Op
vij tienjarige I eftijd deed hij zijn intr de in d
ud aper, het begin van een bijna -;-jarig
dien t erband. Ber nd beg n in de aper al
1 opjong n, deed r in de praktijk zijn kenn i p,
werd winkel h f, in 19 bed rï f: leider en ten I tte
pr uratiehouder. Bij deze lo pbaan hi lp d t
hij go d met men en kon omgaan, Ie rgi rig n
ambiti u I a en, la t but not l a t, hij had plezier
in zijn werk. Bï zijn 40-jarig jubileum in 1 20
\ erd hij koninklijk onder cheiden.
B r n \ a niet alleen tr uw aan d ude
aper, maar o kaan zïn hri t lijk g I vertuiging.
Hij behoord in 1 8 t t de opri hter van
de ·ong ling vereni ing ' H r i nz b nier'
en hij wa 47 jaar zondag hoolonderwijz r in
lkrkum. 1-! ï bra ht het zelf tot k rk nraad lid
van de Her ormde erk, een illu t r gez I chap
\ aar an het lidmaat hap do rgaan alleen aan
notabelen\ a orbeh uden.
l erend van Egt n t roU\ de in 1 94 met J ntje
van Ding tee (1 62-1936). it dit hu\ lïk \ erden
vier kinderen geb ren, in 1895 A, ltj , in 1 97 eerrje,
in 1 99 te en en in 190L Hermien. Z al
bo en al opgem rkt, v rhui de het gezin an
gten in 190 naar d ude Vi markt 7, waardo r
d ud ap r een ub tantieel deel an hun
leven ging uitmaken.
teven van gt n (L899-1984)
T n B rend en Jent' van gten naar de ud
Vismarkt verhui den, wa hun derde kind en ni g
z on teven negen jaar ud. en leven lu tig
kind n klaarblijkelijk z ontv, nkelijk voor de in
zijn ·eugd pgeda ne indrukken dat hij later deze
·aren n g zeer beeldend wi t te be hrij en. Daarover
hieronder meer.
1\ I. kind bez ht teven net al · zijn zu je de
r, nje ho 1, de toen nog maar net opgcri ht
hooi oor hri tel ijk Ik nden ijs aan de Juffer
nwa l. Daarna volgde hij de /\!ulo aan d I lar-
■ ■■■
nix ch l. azijn eindexamen volgden nog kort
·t ndige di n tvcrbanden, eer t bij de firma 0. d
eeuw, de handel in ijz nvaren en landb uwgereed
chappen aan d Di zer traat en vervolg n
bij de coöp ra ti ve zuivelfabriek' loop op Zegen'
aan de Phil ofenallee. 1 et kantoorleven wa h m
cht r el te aai en in 1916 vertrok hij p zev nti
njarig I eftijd naar het gnrnizocn in Kampen
m zijn dro m an ber ep militair t • ven ez. nlij-
Bere11rf \ln11 gte11
(1 65-1 5) nlsjo11ge
1111111. ( 'o/li:ctie \/1111
Egtc11 )
tel'e11 11n11 Eg1e11 in
111ilitair 1111ifon11 e11 zij11
verloofde t\111111 Elisnbet/
1 \10/bedc1, begin
jare11 rwi111i ,. (Collectie
V1111 gre11 )
11-
132 | jrg. 21 - nr. 4 zwols historisch tijdschrift
11 ken. teven chopte het tot sergeant, maar de
dien t bracht hem ni t wat hij zich er van had
v rg tcld. Hij verliet het leger in 1922 met antimilitaristi
h g voelen en de re t van zijn leven
bleefhï pa ifi t. azijn militair carr ière ging hij
werken bij h 't K Ml in De Bilt, waar hij bela t
wa met waarnemingen. Hij zou daar tot zijn penionering
blijven. teven van Egten trouwde in
1925 met An na li a eth olbeda (1899-1994), zij
kr g n twee kinderen. Het e htpaar wo nde ook
in De Bilt. teven richtte daar e n padvinder -
groep op, wa ouderling bij d ederland Herormdc
emeentc, ambtenaar van de burgerlijke
tand en hï werkte mee aan een bo k over de
geschiedenis an h t KN ll. eschiedeni had
tevens grote belangstelling.
Het manu cript met de jeugdherinneringen
In 111, art 1992 werd aa n het Gemeentea rchief
Zwolle een manu cript ge chonken met herinneringen
ann de ude Gaper. De sch rijver van deze
herinneringen wa teven van Egten, de chenker
de he r H.T. . Koning uit Putten. Bij de voorbereidi
ng van het themanummer Zwolse Koopmn11sgecs1
namen we ( im Huij man en ik, ABvH) dit
d urn nt do r en het bleek een prachtig tijd -
beeld Ic geven en een geweldige bron van informatie
te zijn ver h t dagelijk leven in de Oude
aper aan het begin van de twintig te eeuw. Het
do ument maakte duidelijk dat teven I tterlijk
een deel van zijn j ugd in de Oude Gaper had
d orgebrach t, maar veel meer dan dat hij in 19 16
uit Zwol le naar Kampen vertrokken wa , wi ten
we I en nog ni t van hem. De heer Koning die het
manu ript in 1992 had ge chonken, bleek inmiddel
overleden. ia de telefoongid op internet
k, amen wc dit najaar in contact met de zoon van
teven, de heer Berend van Egten uit Woudenb
rg. Deze verwees ons naar zijn zuster, mevrouw
)c111je hneider - van Egt n uit Leu den.
cvrou, hneider bezat nog v el meer materi-
• al an haar vader, want Steven van Egten bleek
een gro I deel van zijn leven op chrift g teld te
hebben. De herinneringen aan de Oud Gaper
vormen daar lecht een onderdeel van. an al
■ ■■■
zijn opgetekende memoire zijn vo r Z\ olie
vooral d re t van zijn jeugdherinnering n intere
an t, die hij onder de titel 'Burger in een kleine
tad' heeft be chrev n. \ ij komen daar in een vol gend
nummer van het Zivols Historisch Tijdschrift
zeker nog een keer op terug.
De herinnering n aan de ude aper bleken
peciaal samenge teld te zijn al cadeau voor h t
50-jarig huwelijk jubileum in 1982 van zijn pi gzu
je Emmy \i\l idmann. p h !'titelblad taat ook
d datering 'D Bilt, april 1982 vermeld. Emmy
Weidmann kwam in oktober 1916 al negenjarig
kind uit Duit land in h t gezin van Berend en
Jentje van Egten om a, n te terken. mmy bleef
ech ter in Zwolle bij de an Egten en trouwde in
1932 met de Zwollenaar Piet Koning. Dit huwelijk
bleef kinderl o . a het overlijden van beide echtelieden
schonk Emmy' zwager H.T. . Koning
het manu cript aan het Zwol e eme ntear hief.
Het in dit nummer afged rukte verhaal van teven
van Egten ver de ude Gaper be chrijft met
name de ga ng van zaken in d jar n 1908 en 1909.
Vervolg n heeft hij nog enkele bijzond re
gebeurte ni en b licht, het hoge water in 1916, het
ijftigjarigjubilcum van zijn vader Berend in 1930
en ten lotte de brand in de ude aper in 1934.
mdat teven vooral de situatie in de ude Gaper
rond 1908 be chrijft, het jaar immer waarin het
gezin Van Egten in het hui aan de ude Vi markt
kwam wonen, vormt zijn v -rhaal een bijzonder
g heel met de fo to' uit 1903 uit het fotoalbum Ten
D e scha te.
Het verhaal is licht bewerkt en geannoteerd.
e oorspronkel ijke tit I luidde: 'De kroonde
Oude Gaper', een naam die vroeger ook p de etiketten
an de Ie ertraan fles en van Ten Does h, -
te tond. Omdat de naam ud ,aper' e hter een
begrip i in Zwolle, hebben wij de titel aan •epa t.
Enkele pa sage zijn ge chrapl omdat die nog zu llen
terugkom n bij de publicatie an de overige
jeugdherinneri ngen van Steven van -gten. erd r
betreffi n de aan pa singen vooral gra mmati , Ic en
peiling techni che zak 11.
11-
zwols historisch tijdschrift jrg. 21 - nr. 4 | 133
11 ■ ■■■
De Oude Gaper
Herinneringen rond een oude en vermaarde drogis terij
'Hebt ij e11ige kwalen of pij 11,
\freest od e11 eert de //lerlicij11.
ezo11d te zijn, va11 leden fris,
De allergrootste rijkdom is'. 1
Loopjongen in de Oude Gaper
De kalend r wees .1 mei I o, to n mijn vader
Berend van Egten2 op vijftienjarige leeftijd zijn
intrede deed in de Oude aper. Het wa een wat
ongewone tap voor deze boerenzoon, die op de
boerderij van zijn vader maar node gemi t kon
word n. Maar het , aren bar I ht tijden. De
landbouwcri i van de tachtiger jaren tei terde de
bo ren tand. Ze hadden het moeil ijk, de boeren.
H t lot trof mijn grootvader te en van Egten3 in
bijzondere mate. Hij had n boerderij aan de
A ndorper traat. Maar het , aren niet alleen de
lechte tijden, die zijn Ie en moeilijk maakten. In
de kracht van zijn leven was grootvader blind
geworden, doordat van beide ogen het netvlies
lo liet. Daar wa to n nog geen kruid tegen gewa -
en. H t wa in 1880 nog onvoorspelbaar dat een
kleinzoon van vad r baa , professor Ten Doe -
hate4, al direct ur van het oglijdersga thuis in
trecht tiental! n jaren later h nderden men en
van deze k, aal zou verlos en. Maar op dat
moment wa de weten chap nog niet zover, zodat
grootvader in diepe dui terni het leven door
moest.
een wonder dat de boerderij achteruit holde.
Dit t me r omdat gr otmoeder een hartkwaal
had. T ten wa er, el, maar al het jaar ver trek
n wa moe ten rent en aAo . ing van de hypoth
ek klaar liggen. Er moe t dan ook op een of
andere man ier geld binnenkomen. ociale hu lp
6 tond ni ten mensen op hun geld laten wachten,
dat tro kte niet met de geldende moraal. De
oudste zoon Berend moe t geld verdienen. Jammer,
want door de narigheid thui had hï zelf de
lagere chool niet helemaal kunnen afmaken.
Maar er wa geen ander mog lijkheid.
Berend probeerd he in de ude aper, de
bekende drogi terij aan de iezer traa1 14. De
ude aper had een goede naam. 'Al je in de
Ga per werkt, dan ben je goed af', z iden ze in
Zwolle. De eigenaar, meneer Ten Does hate5, z g
blijkbaar wel wat in dat pientere joch en hij nam
hem aan als loopj ngen. Het loon wa wel niet
hoog, maar in deze benarde tijden hielpen alle
beetje .
Het was geen licht baantje. De werkdagen
waren lang. 111 zes uur ging de winkel open en hij
ging' avond laat dicht. Boven de winkel waren
drie grote zolder . Daar lagen de voorraden van de
talloze artikelen opge lagen. Daaruit moe t dagelijk
de winkelvoorraad worden aangevuld. Talloz
malen per dag rende de loopjongen met een
paar winkelladen ond r de arm de trappen op en
af 0111 te zorgen dat alle laden gevuld bleven, zoda l
de klanten nel en goed bediend werden. \ rijwel
alle ging met handkracht. AJ onces· ie aan de
moderne tijd wa er in het plafond van de wink 1
een luik. Al de vrach ten te omvangrijk ent zwaar
waren om te dragen, konden ze hierdoor naar
boven worden getakeld.
' Morgen vroeg, lang voor de aper zijn deuren
opende, was de jonge Berend al uit de eren.
Hij wandelde dan met zijn moeder naar e n wei land
in Dieze om daar de koeien te melken.
Berend droeg de volle emmers naar d rand an de
tad, waar zijn moeder het juk met de emmer
overnam en ze verder naar de A ndorperstraat
dr eg.
Om klok lag ze uur tond Berend voor de
Gaper om aan zijn lange werkdag daar te beginteven
van gten
11-
134 | jrg. 21 - nr. 4 zwols historisch tijdschrift
11 ■ ■■■
IND ÜVDE. 6APER DIE:ZERSTRAAT.
De O,ulc nper, Diezerstmnt 14, in 1903. /11 de de11rope11i11g stnnt Berend vn11 Egt en. ( Foton/1111111 Ten Doe-sclwrc,
pnrtirnliere collectie)
11-
zwols historisch tijdschrift jrg. 21 - nr. 4 | 135
11 nen. Maar het werk , a voor hem bepaald geen
traf. e oude h er Ten Doe chate wi t zijn menn
t in pireren. Vele jar n la r prak vad r nog
met veel re peet o er meneer Ten Does chate, van
wie hij zo veel geleerd had.
Het leven van de loop·ongen, a niet gemakk lijk.
Fiet n gold al e n lu · . Alles werd te voet w ggebrach
t. En die ra htcn mochten er zijn. Al de
vrijdag in zi ht kwam, mo ten er me het oog op
de markt t vor n ve I zakken word n gevuld n
uitgewogen. Een artikel waar in de Gaper veel
vraag naar wa , wa bleekpoeder. Met het uit, egen
an bleekpoeder werd Berend opge cheept. In
het begin was dat afwegen wel een aardig werk,
maar naarmat het vat I g r werd, moe t de jongen
dieper in d ton duiken. Jui t nderin bleef
het ont napte chi rga hangen. Hij ademde het
ont napte gas in, tot hij bloed pgaf. it was het
ignaal dat de werkwijze veranderen moe t.
Meneer Ten Doesschate schrok er erg van. Gelukkig
heeft Ber nd er geen blijvend nadeel van
ndcr ondcn.
Berend wa leergierig. Mogelijk dat hij juist
door zïn gebrekkige hoolopleiding pr beerde
de gemi. te kan n in te halen. Hij tak niet al leen
eel op van m n er Ten Do schat . Al hij voor
een bood hap een vierd uitstuk6 of een tui ver
fooi kreeg, ijlde hij naar de boekenkraam op de
markt om een tweedehands boek te kopen.
' Avond lag hij dan in bed bij het gebrekkige licht
van en mpj kaar t leren. En dat na een veerti
n-urige werkdag.
Het bie f goed gaan in d Gaper. Berend kreeg
all ng h t drogi t ak redelijk ond r d kni . Hij
k nde d artikel n. Hij wi t h ede m erseltj en
drank·e gemengd moe t n worden en kon op de
geur de me te kruiden herkennen. Zijn baa zag
dat met genoe 1en en gaf hem de verantwoordelijkheid
voor de winkel. D ude Gaper wa n
wezenlijk tuk an zijn leven geworden.
Toen Berend in 1894 in het huwelijk trad 7, waren
de boekhouder Zei hor ten de reiziger an \ ijhe8
de ceremoniemee ter . In het voor deze gelegenheid
gemaakte gedi ht kwamen de volgende strofen
voor:
'Op ee11 goede vrijdag werd /,ij
lil de Gaper voorgesteld.
Vader 11oe111de l,em: 'schierjonc/1ie11',
Heus, /,et is 011s zo verteld.
Jn, /,et is waar!
Vraag 't /,et klein kantoortje 11,nnr.
Ongelukkig viel hij dik1Vijls
Bove11 vn11 de trnpp II nf,
Wnnr de j11JJromv9 IVel vn11 schrikte
Maar /rij zelf 11ie1 veel 0111 gnf
Alle zake11 i11 de 1Vi11kel
nan 1111 /rnnst door Ber 11ds hm,d.
Ann de tipjes vn11 de 11e11ze11
Ke11t hij bijkans ied re kln111.
Jn, het is wanr,jn, het is wnnr!
Vraag het in de Gaper 111nnr. ' 10
Van der Laenstraat 93
■ ■■■
Voor een burger die zichzelf re pecteerde, en
daartoe reken ik zeker vader en moeder, wa een
huis een hartemven . Ee n ig n hu i i e n bezit en
bezitterzïngeeftstatu. a om. treek d e u, -
, i e!ing het bezit van een hui niet een an de
voorwaarden, waarop iemand als kiezer kon , orden
aangemerkt?
War zou het worden: kop n of zelf bouw n?
Men r Ten Doe schate, die vanwege de op te
nemen hypotheek terecht een inger in de pap
had, ried aan: bouw 11.
a lang b raad werd er en t rr in g koz n
aan de Van der Laenstraat, toen nog As ndorpersteeg
geheten. e As endorper t eg lag in een
ar eidersb uurt, voornamelijk bevolkt do r
'spoorhazen ', arbeid r van de spoorwegen. De
bijnaam 'spoorhaa ' vond zijn re htvaardiging in
het feit dat als even voor het begin an de werktijd
de 'toeter' van de entrale \ erkplaat o er As endorp
loeide, de laatkomer probeerden in een
nelle spurt nog juist op tijd te zï nom een boete te
ontlopen. Er lagen plan nen voor de bo uw van een
nieuw station en dan zou de an der Lacn traat
11-
136 | jrg. 21 - nr. 4 zwols historisch tijdschrift
11 ■ ■■■
Het perso11ee/ vn11 de Oude aper i11 190 • tna11d derde vn11 links Berc11d van Egtrn, rechts ,wast hem
zijn 111i11der begaafde broer Hendrik, die ook bij de aper iverkte. Zittend links l,oekho11der C.J. Zdlior t.
Jnnnrl uit r I rechts ve1f111aker J.l-1.B. Jansen. (Foton//;11111 Te11 Doessclulle, partiwlierecol/ecJie)
n van de to gang , gen worden. ater bleek dat
dit een mi rekening, a , want de plannen gingen
niet d r.
Het , a een terrein dat groot g n eg , a v or
t, ec woningen. aa t on hui 11 bleef er nog e n
breed pad v r, dat teven t egang gaf t l de
m e tuin van het Oude armen- en rouwenhui
12 aan de De enter traat 13• Dat pad, a eigencl
m van vader. it had h\/ee voordelen: we woonden
erg vrï en ht r nze tuin , erd niet
gebou, d.
Het waren v or die tijd mooi huizen, verreweg
d m i te van de traat. Z hadden een gezamenlijke
p r iek van dri treden, wat een bijz nder
a h t gaf. Maar toen vader en m der er eenm
al w nd n, w rd uitgerekend hun porti k de
peelplaats an de buurt. Het wa d verzamelpla
t an altijd ruziënde j ngetjc . die hun pla je
tegen de deur ded n. ' vond zaten er vrijende
paartje crtu ndoor honden die er hun behoefte
deden. Na een paar· , r \ a moeder de ellende za
en, erd d gevel gelijk getr k.k. n. D trapje kwamen
toen in de gang. Het aanzi n werd er wel niet
m p, maar moeder had ru t.
Het hui aan de an der La nstraat , a vo r on
kinderen '~ een heerlijk hui om in te wonen.\,
hadden een tuin met n prieel en het pad naa t
het hui , a een g licfd peel pi, at . Dat 1\/a maar
goed k, \ ant 111 eder zag n niet graag op
traat p I n. erm edelijk p lde in d ze maatregel
de verwegin me dat r in A endorp nogal
eel o iali ten, oonden en o iali ten tonden
er bï het nette burg rdom niet be t op. En een
kinderzi I i gam beïnvloed. Tr uwen ·, r wa. op
11-
zwols historisch tijdschrift jrg. 21 - nr. 4 | 137
11 het eigen erf genoeg ruim te om te pelen.
Periodiek kregen wij in de Van der Laen traat
bez k van men en, die waren aangewezen om
on h t lev n aangenamer t maken. Zo kwam een
f tweemaal per week de 'tonneman'. Deze droeg
een, erkpak met een leren pet en op zijn schouder
had hij een leren lap, waar het lege tonnetje op
ru tte. Hij ging achterom, om de pleeton te verwi
len. og g ruime tijd na zijn bezoek was de
traat bez, angerd van vreemde geuren.
nmaal per week k, am de 'körreman', om de
drekbak 15 te ledigen. Aangezien de grootte van
deze bakken nog niet ge tandaardi eerd was,
waren ze vaak nauwelijk te tillen.
erder kwam op gezette tijden een maJrnetje
met een hand, agen, om de traat aan te vegen.
Zo'n nuttig per oon droeg in Zwolle de naam van
' kup-en-be empien'. Af te leiden uit hetgeen ik
hier en daar opving, muntte hij niet uit in ijver. Als
ik het a hieraf goed beoordeel, moe t hij in de
maat chappelijke be ordeling wel onder aan de
lij t taan.
In mijn herinnering is ook blijven hangen een
man met een lok,, aaraan een bos gekleurde bal len
wa beve tigd. Wij noemden hem 'lamperozee'.
Alleng drong tot on door, dat die fel
gekleurd ballen papieren rozen , aren, die
be t md war n om ond r aan de petroleumlamp
al v rsiering te di nen.
Wekelijk k, am ook d wa man met een
wagen waar dri grote honden voor waren
ge pannen. Ze lagen op straat met open bekken te
hijg n en z · blaften a~ chuw lijk. Ik wa er dood -
bang voor en kroop ang tig w g acht r mo ders
rokken.
Al aanvulling op mijn \ oorden chat, die ik
bepaald in de an der Laenstraat heb opgedaan,
111 et genoemd worden het woord: 'ga tert'. Een
ga ·tert wa iemand op wie iet viel aan te merken,
in afkeurende zin dan. Hoe cel op hem wa aan te
merken, wa een gevoel zaak. Je kon het opmaken
uit de intonatie, waarop het woord werd uitgeproken.
Maar al het heel erg wa , dan wa alleen
ga tert niet g noeg. Dan heette zo iemand een
' oele gastert'.
■ ■■■
We gaan verhuizen
De kalender v rmeldde het jaartal 1908. Er · heen
iet bijzonder op til te zijn. ader en m eder had den
telkens ern tige gesprekken. \i\ ij \ erden met
een moes naar buiten gestuurd. Dit was een zaak
van vader en moeder. Toch drong h t g leidelijk
tot ons door, dat wij er ook mee te mak n had en.
De familie Ten Doesschate had grote plannen.
Zoals vele welge telde familie in Zwolle hadden
ze even buiten de tad een plek waar ze ' zomer
met de kinderen heen konden. leneer Ten Doe -
chate had een stuk grond aan hel Klein Wezenland
(later Burgemee ter van Roijensingcl ). Het
was een groot stuk weiland tus en de st, dsgr, cht
en de We terlaan. Een deel ervan had hij laten
omtoveren tot een mooie tuin en daarop had hij
een koepel laten bouwen. Het wa een eenvoudig
bouw el, bijzonder ge chikt tot een aangena:im
verpozen van de familie op m oie zom rdagen.
Het groot te tuk, grenzend aan de Buiten ociëteit,
was weiland gebleven. Elk jaar, erden daar
een paar kne hten heen gestuurd om het gra - te
maaien en later het hooi te oog ten. De vele ne -
sen, die in het pakhui in de Bit ter rraat ge uld
waren met levertraan en and · r zin , , erden in
ki ten verpakt naar heinde en er verz nd n.
Tegen het gevaar van br ken werd n die fl n
met hooi b ch nnd. Hi rvoor war n grote ho -
veelheden hooi onontbeerlijk, hooi dat hier voor
het oprapen lag. Wanneer de tijd voor her oogsten
daar wa , 111 cht ik met vad r mee naar h l land
om te kijken. Als d wagen hoog opgelad n wa
met hooi mocht ik daar bovenop meerijden van
de Westerlaan naar de Bitterstraat.
Op de plaat van de koepel, zo mooi gelegen aan
de ingel om de gra ht, wilde meneer Ten Doesschate
nu een hui laten bouw n om daar met zijn
gezin te gaan wonen. Het wa een lang gekoesterde
wens, die zijn statu van vooraan taand koopman
ongetwijfeld ten goede zou komen.
Hij wilde dat vader en moeder dan in zijn hui
aan de Oude Vismarkt 7 gingen , onen. 16 ooral
moeder had daar nogal z rg over. Ge n , onder:
dat hui was vergeleken met het hui ~ aar , e
woonden erg groot. We hadden geen meubel die
11-
138 | jrg. 21 - nr. 4 zwols historisch tijdschrift
11 Het Klein \ \'ezenlmul !
B11rg. vn11 Roijc11 iugcl
omstreeks 1 95. Tweede:
pand l'n11 links was 'de
Koepel' vn11 rlc fn111ilie
Te11 Doe.sclwte. ( ollectic
H )
De B11rgc111ec ter ,,,w
Roijcnsi11gcl 0111$1 reeks
1970. Tweede l111is 1'1111
rechts, ur. 9, is het pm1rl
waartoe de l'oommligc
koepel l'n11 tic fn111ilir
Tc11 Doessclwte in 190
11itgebo111vd werd. ( ollcctic
Il O)
■ ■■■
11-
zwols historisch tijdschrift jrg. 21 - nr. 4 | 139
11 ge chikt waren or die grote kamer . B vendien
kreeg moeder de verantw ordelijkheid vo r het
hoonh uden van de winkel en vo r het henken
van thee en koffie voor het per neel in de
winkel. erd r moe t zij de boerenklanten ontvangen,
die op vrijdag in grote getale naar Zw lle
trokken om d markt te bez eken. De va te klanten
ha un pied à terre in de ap r. ce,
v het een zaak die zij rijp lijk
n t n, , alll al ze eenmaal ja had
g niet haar beletten haar w rd
g tan
V Ten D e chatew
delijk zaak: hij kon in zijn zaak u, -
baard r chef zetten dan ader. laar ren
moed r znten er belangrijke consequentie aan
va L. ader kreeg wel een hoger alari , maar an
dat alari moe t m eder een dien tmei je nemen
oor dag en na ht. En ok dan kreeg zij het vre el
ijk druk. Ze had een gezin met vier kjnderen, die
ok haar aanda ht vroegen.
a ampele overwegingen temden ze t e.
ader verhuurde ons hui, aan mee ter nte17 en
■ ■■■
Dr tuin nc/Jtcr
'de Koepel ' na11 liet
Klein \ Vc::c11/c111d /
Burg. 1'1111 Roijensingel.
( Foton/lm111 Ten Doessc/
1111c, pnrtirnlierc collectie)
ÎVIN- KLEIN WEEZENLANO.
we gingen verhuizen naar de Oude Vi markt. \\'ij
kinderen onden het ma htig, dat grote hui midden
in de tad. Het had negen kamer en een grote
z ]der met nog een een kam r. 1 n h t uterrain
wa een grote keuken met een glimmende k peren
p mp. r waren apart kelder v r kolen,
aardappelen en ruit. Er wa ok en wijnkelder,
maar die werd uitsluit nel o r de wink 1
gebruikt. ader en moed r waren wel geen geheclonth
uder, maar t rke drank wa bij on aan huis
nbekend.
Het , a een erg royaal geb uwd hui . In de
kamer wa fraai d coratic, erk met echt bladg
ud. Va naf de k uk n , a een eten lift naar d
w nkamer. or het h Ic hui waren pre kbui zcn
met tl uitje voor het proepen. Dit alle wa in
190 nog een bijzondere nieU\ igheid. ooral de
eer te maand n wa deze voor on onbekende wij ze
van communi eren een bron van vermaak.
oor! pig bleef er een hele erdieping nbew
ond. ic tond tr uwen · vol mei de inb edel
van zu ter ekkcr, die wijk crplceg ·ter wa an de
Prote tantenbond en blijkbaar de prote tie
11-
140 | jrg. 21 - nr. 4 zwols historisch tijdschrift
11 g noot van meneer Ten 1 1;; chate.
Huis OuoE V1s(HMARKT.
Oost-West, Thuis besr-.
Oude l'i 111nrkt 7 i11 1903. J11rrinr111 te11 Doesschate liet dit pand bo11we11 in 1
Hij bcwoo11dc het zelf tot 190 , dnnnw werd liet tot 19 5 het 011derko111e11 vn11 de
Ja111ilic \11111 Egtc11. ! Ict /111is lng i11 hei verle11gdc l'{W de winkel nn11 de Diezerstmnt.
( Foto11lb11111 T, 11 l ocsscl1t1te, pnrtirnliere collectie)
■ ■■■
Het verloren Toverland
H e mooi h t nieuw hui ook wa , n leven wa
er d or v randerd. \Vij waren tad m n en
geworden. Dit maakt dat de herinnering aan hetgeen
v orbij wa hoc langer hoe mooier, hoe langer
hoe romanti her\ erd.
Wat wij in dat grote hui midden in de t d
mi ten dat war n de vriendj met \ ie wc dicht
bij hui k nden p len. Hier wa het op traat
al tijd druk n hi r kon je · pel niet even onderbreken
om n kar te 1, ten pa eren en dan je pel
g w on te vervolgen. \ ij mi ten ok de mogelijkh
id om gauw buiten de huizen te zijn. cc, nze
vrïheid wa een tuk minder ge\ rden. p de
ude i markt w nd n vrijwel uit !uitend
r m e 1-.rink li r en daar hadd n we geen
mgang m e. \ ij war n herv rmd en b vendien
\ a vad r met vertuiging d chri telijk-hi t ri he
begin elen toegedaan. n beide groeperingen
war n niet van anti -papisti che mett n vrij. Je
\ a er in de tad ok meer bij bepaald, dat er all rlei
dingen ni t 'h orden'. n da,. r moest je m e
uitkijken, want het erg te wat je in Zw Il kon
overkomen wa dat je and n erp van ge prek
w rd.
Wat wel fijn wa in de tad, wa dat je overal
dicht bij zat. J\I er i l bijz nder te d en wa , dan
had je er deel aan. Al het K ninginncdag \ a en
de pt ht lr k do r de iezer traat, dan . tand n
wij op een toel p de ï p. In de open rijtuigen
zaten de h r n van het ntralc omité1H. Z had den
~ telijkc h g h den op. Wij waren zo trot
al n pam , al ze vad ren moeder herkend n en
al groet plc htig hun hoge hoeden li htten.
p vrijdag l nd de ud Vi markt vol met kram
n, waar tandwerker ond r t rke verhalen en
kwin ' lagen hun \ aren probeerden t lijten.
or de H fd\ a ht tand een liedje zanger.
T gen de muur tand een groot bord verdeeld in
e n aantal plaatjes, waarop in bloedige taferelen
de gru1 elijkc m rd te Raam donk tond uitgeb
Id. !et een tok wc hij telkcn een plaatj aan
en hij zong het er bijbchor nde c uplct bij. \Vij
lui terden met o en m nden naar het afgrij elijke
kr upelrijm.
11-
zwols historisch tijdschrift jrg. 21 - nr. 4 | 141
11 Lang de kramen liep een ononderbroken
tr om van boeren n boerinnen in hun fleurige
klederdrachten: uit alland, uit taphor t, van de
eluwe. Z \Varen e ht een dagje uit. En we keken
er niet vreemd van op al een boerin midden in de
tad, do r de nood gedrongen, hurkte boven e n
rio lput"e om haar pla je kwijt te raken.
u wij bij de zaak woonden werd de aper, die
voor on kinder n tot dan toe iet sprookjesachtig
had, een wezenlijke werkelijkheid. De aper
wa niet meer iets ab tra t ver weg, maar het wa
ict geworden \\ aar wij mee te maken hadd n.
lle draaide voortaan m de Gaper. lle moe t
wa h en, de 1i 'den werden vers h en, al het ging
om het belang van de zaak. at d, t betreft zo u het
weinig ver hil hebben gemaakt, al ader eigenaar
z u zijn gewee t. De zaak b paalde de tijd
waar p gegeten werd. Meermalen kwam het voor,
dat het ten al p tafel stond en vader er nog niet
wa . Ik\ erd dan naar de Bitter traat g tuurden
dan bleek vader zo druk b zig te zijn in het pakhui
, dat hï tomweg vergeten wa dat het eten -
tïd wa. Tu en twaalf ent\ ee uur, al de bezetting
v, n de wink 1 minimaal wa en er een spoedbe
telling kwam, dan kon het weer niet zo I cht
zijn ( ik moe. t r do r. De zaak ging voor.
H t bij de winkel wonen veranderde on leven.
Het was er altijd levendig. De beide winkelbedienden,
Land en Wagteveld, hadden het erg druk. Er
wa een goede loop in de winkel. De deur tond
mee topen en de klanten liepen af en aan. rij\ el
alle ;utik !en moesten worden afg wogen. Er hing
n aan de lang boven de toonbank twee weegchalen
met glimmende koperen chalen. I dere
donderdag gi ng al het koperwerk, \ eeg chalen,
ge\ ichten, vijzel n, ar achter naar de keuken en
daar werd alle gepoet t tot er geen vlekje meer
was te zien.
p de IOonbank, a hter in de winkel en dwar
op de andere, prijkt e n grote koffiemolen met
aan beide zijden een groot wiel met een handvat.
en van de artikelen waarvoor de Gap r zich
tere ht een faam in Zwolle had verworven wa
koffie, de heerlijk geurende, ver gebrande koffie
van de aper. Iedere week werden door de firma
■ ■■■
I
( ~- .
I
16 1, ~ --:o 9
d1e2er!'.traat
Go ijen een paar zakk n koffiebonen afgeleverd,
ver van de branderij. H t draaien aan de grote
wielen van de koffiemolen ko tt menige zweetdroppel.
oor ons kinderen wa de \ inkel verb den
gebied. 'Kinderen horen niet in de, inkeL Dat i
geen gezicht voor de klanten', zei ader. elukkig
moest vader zijn tijd v rdelen tu en het pakhuis
in de Bitter traat en de winkel. Behalve op rijd, g,
vroeg het pakhui de mee te tijd, zodat het g b d
door ons nogal eens o ertredcn werd. Het wa p
de zolders bo en d winkel plezierig verto en.
We werden nogaJ een naar boven g tuurd met
melk, om de bakje van de katten te vullen. Di
katten waren met veel succes ingezet voor het
opruimen van de vel muizen die tu en de or
hen makelijke zaken al gedroogde kruiden,
vogelzaad en dergelijke leefd n al in het bel ofde
land.
Pln11egroll(I vn 11 de
p(ll1de11 rm11 de Diezerstmnt
e11 11de is-
111nrk1, rlnnrop is goed te
zie11 ho deze pn 11de11 i 11
elknnrs verle11gde liggen.
(Archief tic/11i11g Oude
,npcr, H 0 )
11-
142 | jrg. 21 - nr. 4 zwols historisch tijdschrift
11 Het kantoor vn11 de
Oude apernnn de
Diezerstmat. ( Fotonlbu111
Ten Doesscliatc•,
partirnliere ·ol/ectie)
Het i11terie11r 11n11 de
winkel w111 de Oude
aper nan de Diezerstmnt.
(Fotonlb11111 Ten
Doesschnte, partirnliere
collectie)
■ ■■■
11-
zwols historisch tijdschrift jrg. 21 - nr. 4 | 143
11 p di zo ld er tonden voor kinderen ook vele
heerlijke dingen: diver c soorten drop, pepermunt,
kandij, amandelen, matt n vijgen ... , maar o
, cc al vad r rachter kwam. Dan z, aa ide er, at.
Er t nd zelfs een at m t moten geko nfijte gember.
Er -tond nog veel meer, waar , ij de be temming
niet an kenden, maar, at onze nieuwsgierigheid
prikk Id .
el ukkig waren de bedienden mij nogal genegen,
1 aaraan h t feit dat ik altijd vo r boodschappen
be chikbaar wa waar chijnlijk debet wa . Er
kwamen tenmin te g n bot ingen van belang
voor.
Meneer]. ten Doesschate
AJ woonde de familie Ten Doe schate niet meer
bij d zaa k, meneer Ten Do chate hech tte aan
oude gebruiken, zoals die in vele jar n in de Gaper
wa ren ingeburgerd. l aarbij hoorde de wijze,
waar p de nieuwjaar dag werd beleefd. ok in
1909 verli p de nieuwjaar dag zoal al tijd, met dit
ver chil, dat het p rsoneel wel in dezelfde kamer
bijeen kwam maar dat ze nu door vader en moeder
ontvangen , rd n.
Toen vader en m eder op nieuwjaarsdag uit
d kerk kwamen, zat meneer Ten Doe chate hen
al op te wachten. nder de gegoede burgerij van
Zwoll gold d oudejaa rsavo nddien. t al de voornaa
m te kcrkdi n t van het jaar. Dan wa de Grote
Kerk tamp of. m de weemo dige temming p
te voeren, klonk dan steevast, ondersteund door
h I ma htige chnitgcrorgcl, Rhijnvi Feith ween,
edig : ' ren, dagen, maanden, jaren vlieden
al een had U\ heen.' Dat klonk prachtig door de
hoge gewelven. De nieuwjaar dienst was be temd
voor de kerkenraad en h t meer orthodoxe deel
van d gemeente, waartoe vader en m eder waren
te rekenen.
a de gebruikelijke nieu, jaar begroeting trok
meneer zich terug in het kantoor achter d winkel.
eleidclijk tro mde d voorkamer vol, tot het
hele per neel1 9 ver nigd, a . Het bezoek verliep
nogal hutterig. Er heer te een ang tigc sprm ning.
Je , i I maar nooi t wa t je zou overkomen, als je
trak alleen bï de baas op bezoek moe r. Maar
■ ■■■
een kop koffie met een oliebol en een praatje van
vader en moeder verri hnen ,vonderen. tuk voor
tuk, erd n ze bij de baa p h t kantoor ont angen.
a daar gebeurde? We kunnen er Ie ht
naar gi en. iemand vertelde er wat over. \ aarschij
nlijk na de felicitatie e n nieuwjaar fooi,
mogelijk een toezegging tot een loons erhoging,
een bemoedigend woord, een vermaning? Zonder
uitzondering kwamen ze opgeluch t terug. Het wa.
wel duidelijk dat het niet nodig wa. daar zo t g n
op te zien. Dat kon je m neer Ten Doe cha te w 1
toevertroU\ en.
ok aan interkl aa. , kerst en Pa n w rd bij zo
ndere aa ndacht ge honken. Al weken te oren
had vader e n lij t gemaakt van de bakker die
klant waren van de aper. Bij z 'n gelegenheid
kon dan door een be telling worden g toond, dat
dit op prijs werd gesteld.
Op de dag voor de fee tdag 1110 hr ik mee met
de loopjong n. let een handwag n trokken we
door Zwolle, om de bc. t Id war n bij de bakkers
op te halen. Al naar de aard va n het fee ·t , aren
het: peculaas, boterletters, taaip ppen, paa -
broden, weihnacht tollen, eieren.
Voor de loopjongen en mij wa het een goede
middag. Voor hem vanwege de fooien, die met
milde hand werden ge chonken, voor mï anw -
ge de vele koekje , taai taai en dergelïke, die bij
ons thui bepaald niet tot de dagelijk e ko t gerekend
konden worden.
Voor on kinderen wa meneer Ten Doe chate
van een figuur die wij in onz fanta ie, afgaande
op de v rhal n van vader, hadden g chapen,
ge, orden tot een meneer die , ij kenden en voor
wi wij een onbeperkt ontzag hadden. Hij wa in
deze ja ren een zestiger, een ni t al t lange man,
nogal gezet met een volbloedige gelaatskleur. Hij
liep iets gebogen, schijnbaar in gedachten verdiept.
Al hij on aansprak, dan wa het met een
gezellige bonhomi en in gemoedelijk onverval t
Zwol dialect.
Op zijn verjaa rdag liep hij 's morgen op weg
naar de zaak langs de banketbakkerij van Bag >elaar
aan de Melkmarkt op de hoek van het Rodetorenplein,
een ad res dat beroemd wa om zijn
heerlijke gemberbolu en. Met de gebak doo in
de hand liep hij de winkel door naar a htcr, liet
11-
144 | jrg. 21 – nr. 4 zwols historisch tijdschrift
11 ■ ■■■
1id1 door moeder feli iteren en trakteerde het hele loden boenen naar het Klein\ czenland. Ik wi t
gezin p gemberbolu en. De herinnering aan
Like ons!