Wanneer wordt het heden geschiedenis? Over honderd jaar, vijftig jaar, tien jaar, of nog eerder? Historici zijn daar doorgaans ruimhartig in. W.A. Elberts begint in zijn Tafereelen uit de geschiedenis des vaderlands (tweede helft negentiende eeuw) bij ‘de komst der Batavieren’ en gaat door ‘tot op den tegenwoordigen tijd, zodat hij eindigde bij het koningschap van Willem III. Gemeentearchivaris Thom. J. de Vries hield in zijn Geschiedenis van Zwolle (1961) een wat ruimere marge aan: hij stopte bij 1940, waardoor hij het toen nog wat gevoelige onderwerp van de Tweede Wereldoorlog omzeilde. Hij realiseerde zich dat wel: ‘Er zal een nieuw deel nodig zijn om dit te beschrijven’, zijn de laatste woorden in zijn boek. Jan ten Hove stopt in zijn Geschiedenis van Zwolle (2005) bij het jaar 2000, en gaat daarmee het probleem van geschiedschrijving over zijn eigen tijd niet uit de weg. Maar de meeste historici zijn het er wel over eens dat het moeilijker is over de eigen tijd te schrijven dan over het verdere verleden. Voor betrouwbare analyses en conclusies over het verleden is enige afstand nodig.
Voor een belangrijke zijtak van de geschiedschrijving – historisch beeldmateriaal – is die reserve ten opzichte van de eigen tijd niet nodig, ja zelfs ongewenst. Foto’s, films en video’s, kunnen ook als ze zonder enig historisch besef zijn gemaakt, in latere jaren zeer waardevol zijn. Zelfs de oprechte amateur die vakantie- of familiefilmpjes maakt, is – met een heel ander doel voor ogen meestal – bezig met het vastleggen van een stukje geschiedenis. De beelden worden interessanter naarmate de jaren verstrijken. Dat de makers zich daarvan niet bewust zijn, heeft ook zijn nadelen. De kreet ‘Even wachten tot die auto doorgereden is’, of iets naar rechts dan zie je dat reclamebord niet’, ligt menige vakantiefotograaf of – filmer op de lippen bestorven. En zo mist hij net die elementen die een zeker tijdsbeeld geven.
Terug naar de geschiedenis van Zwolle en naar onze eigen tijd. Op een foto die ik onlangs maakte, loopt een man over de Burgemeester van Royensingel met een mobieltje aan zijn oor. Niets bijzonders voor ons, maar straks misschien wel – en dat ‘straks’ kan wel eens dichterbij zijn dan we denken. Dit is een pleidooi voor het gepolijst maar ook ongepolijst op beeld vastleggen van onze stad. Maak nu de films en foto’s van straks.
Op deze websites staan foto’s die ik dit jaar in Zwolle maakte. Ik koos voor zwart-wit, omdat ik het idee heb dat daardoor de grens tussen heden en verleden als het ware iets wordt vervaagd.
Jan van de Wetering, 3 juli 2017
Like ons!