Een verrassende ontknoping van de historische quiz ‘Zwolle in Zicht’. We vroegen van drie zeventiende-eeuwse tekeningen van de familie Ter Borch, op welke plaats de tekenaar heeft gestaan. Een van de drie kon niet mis: in de Grote Kerk. Maar waar de redactie van deze site veronderstelde dat de tekeningen ‘Spelevaren’ en “De ingestorte brug’ uitzicht boden op de Zwolse gracht, wist deelnemer Jan Meijer wel beter. Hij maakte de foto’s op de juiste plek. Johan Teunis was zo vriendelijk de foto in de Grote Kerk te maken, ook op de juiste plek.
We vroegen voor alle zekerheid ook nog even commentaar van Michael Klomp, archeoloog van de gemeente Zwolle. Hij bevestigde volledig de visie van Jan Meijer. Zo leren we weer eens wat!
Lees het leerzame commentaar. En bekijk dan nog eens goed de afbeeldingen.
Groet van de redactie,
Jan van de Wetering, 5 juli 2020
Jan Meijer over ‘Spelevaren’
Het lijkt mij dat er niet op de gracht gevaren wordt. Immers in de 17e eeuw waren de stadsmuren en bolwerken nog in tact en die zou je dan op de tekening moeten zien. Tenzij ze expres verdonkeremaand zijn achter de bomen. Gezien de situering van de beide kerktorens (Grote kerk en basiliek) ga ik er van uit dat er op het Zwartewater gevaren wordt en de begroeiing zou dan langs Hofvliet staan.
Michael Klomp over ‘Spelevaren’
Ik ben ook van de mening dat dit het Zwartewater moet zijn, waarbij de ruiter inderdaad paradeert op het eiland Hofvliet. Op de achtergrond zien we het zogenaamde ‘Nykerkenbolwerk’ dat als laatste bolwerk in 1619 gereed is gekomen en onderdeel vormde van het Noordereiland. De huizen waar we op kijken is de achterzijde van de Thorbeckegracht. Het is dan ook logisch dat de oude 15de eeuwse stadsmuur niet te zien is. De spits die opdoemt zou van de Vischpoort in de oude ommuring kunnen zijn.
Jan Meijer over ‘De ingestorte brug’
Ik kan mij niet voorstellen dat er binnen de muren zo’n bruggetje is geweest en over de gracht lijkt mij in dit geval ook niet: daar lijkt mij het water te smal voor. Ik heb op oude plattegronden gekeken en zie ten zuiden van de katerdijk een wetering/watergang die uitmondt in de gracht. Op de kaart is daar een pad langs de gracht te zien met ter hoogte van de watergang een versmalling: dat zou een bruggetje kunnen zijn. Nu ligt daar de Pannekoekendijk. Ook hier heb ik gekeken naar de positie van de beide torens t.o.v. elkaar (ook de Peperbus is te zien).
Michael Klomp over ‘De ingestorte brug
De tekening van de ingestorte brug is inderdaad het bruggetje over het Smalle Gat. Dit was de waterloop die de scheiding vormde tussen de Katerdijk en het Eiland Hofvliet. Tegenwoordig ligt hier de verbrede Katerdijk en de Pannekoekendijk. Opvallend is dat op de achtergrond het Hopmanshuis nog niet bestaat. Dit kan ook want dat huis wordt pas in 1663 gebouwd. Helaas missen we wel de kraan, maar deze kan achter de voorstelling hebben gezeten en daardoor niet afgebeeld zijn.
Afbeelding 1. Spelevaren op de Zwolse gracht
Harmen ter Borch tekende in 1655 een deftig gezelschap dat aan het spelevaren is op een van de Zwolse grachten. Op de achtergrond zien we de toren van de Sint-Michaëlskerk en de toren van de Onze-Lieve-Vrouwekerk (de Peperbus). Waar was dit?
Afbeelding 2. De gebroken brug
Gesina ter Borch maakte in 1655 een aquarel van een ongeluk in de Zwolse stadsgracht. Als een bruiloftstoet de gracht wil oversteken stort de voetbrug in. De bruid valt in het water, maar ze wordt gered door knechten die met ladders aan komen snellen en de bruidegom, die haar een hand toesteekt. Eind goed, al goed. Op de achtergrond zien we weer de toren van de Sint-Michaëlskerk. Waar viel de bruid in het water?
Afbeelding 3. De dood komt Aeltien halen
Gesina ter Borch maakte in 1672 een aquarel ter gelegenheid van het overlijden van haar zuster Aeltien (Aleida). De dood staat bij het open graf in de kerk, naast de grafsteen met de overlijdensdatum, 23 oktober 1671, en het familiewapen van de Ter Borchs. Op welke plek maakte Gesina deze aquarel.
Eerder geplaatst:
Like ons!